Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Bài: Dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm - Hà Thị Hoa

 CHÀO MỪNG QUÍ THẦY CÔ
 ĐẾN DỰ HỘI GIẢNG
 MÔN NGỮ VĂN
 LỚP 8D
 Đơn vị: Trường THCS Long Hòa
Giáo viên thực hiện : Hà THỊ Hoa Lí Bạch (701 - 762), nhà thơ nổi tiếng 
 của Trung Quốc đời Đường, tự Thái 
 Bạch, hiệu Thanh Liên cư sĩ, quê ở 
 Cam Túc; lúc mới năm tuổi, gia đình 
 về định cư ở làng Thanh Liên, huyện 
 Xương Long thuộc Miên Châu (Tứ 
 Xuyên).
 (Ngữ văn 7, tập 1) a) Đùng một cái, họ được phong cho cái danh hiệu tối 
 cao là “chiến sĩ bảo vệ công lí và tự do”.
 b) Gọi là kênh ba khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn 
 những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc 
 cây.
 c) Lí Bạch nhà thơ nổi tiếng của Trung Quốc đời 
 Đường, tự Thái Bạch, hiệu Thanh Liên cư sĩ, quê ở 
 Cam Túc; lúc mới năm tuổi, gia đình về định cư ở làng 
 Thanh Liên, huyện Xương long thuộc Miên Châu.
→ Bỏ phần trong ngoặc đơn thì nghĩa của các đoạn trích 
dẫn không thay đổi vì khi đặt một phần nào đó trong dấu 
ngoặc đơn thì người viết đã coi đó là phần chú thích 
nhằm cung cấp thông tin bổ sung, đi kèm theo. a. Rồi Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn. Tôi phải bảo: 
 - Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào.
Dế Choắt nhìn tôi mà rằng:
- Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho 
 em một cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối 
 đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang 
 → Báo trước lời hội thoại (Tô Hoài)
b. Như tre mọc thẳng, con người không chịu khuất
 Người xưa có câu: “ Trúc dẫu cháy, đốt ngay vẫn thẳng”. Tre 
 là thẳng thắn, bất khuất ! ( Thép Mới)
 → Đánh dấu lời dẫn trực tiếp
c. Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự 
 nhiên thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì 
 chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.
 → Giải thích phần trước đó (Thanh Tịnh) DÊu ngoÆc ®¬n DÊu hai chÊm
- §¸nh dÊu phÇn chó - B¸o tríc: 
thÝch: + phÇn gi¶i thÝch, 
+ gi¶i thÝch thuyÕt minh
+ thuyÕt minh + lêi dÉn trùc tiÕp
+ bæ sung thªm + lêi ®èi tho¹i
Cung cÊp th«ng tin kÌm - Thuéc phÇn nghÜa c¬ 
theo, kh«ng thuéc phÇn b¶n
nghÜa c¬ b¶n. 1.Giải thích công dụng của dấu ngoặc đơn trong 
 những đoạn trích sau: 
a) Qua các cụm từ “tiệt nhiên” (rõ ràng,dứt khoát như 
 thế, không thể khác), “định phận tại thiên thư” (định 
 phận tại sách trời), “hành khan thủ bại hư” (chắc 
 chắn sẽ nhận lấy thất bại), hãy nhận xét về giọng 
 điệu của bài thơ. 
b) Chiều dài của cầu là 2290m (kể cả phần cầu dẫn 
 với chín nhịp dài và mười nhịp ngắn) 
c) Để văn bản có tính liên kết, người viết (người nói) 
 phải làm cho nội dung của các câu, các đoạn thống 
 nhất và gắn bó chặt chẽ với nhau; đồng thời, phải 
 biết kết nối các câu, các đoạn đó bằng những 
 phương tiện ngôn ngữ (từ, câu,) thích hợp. 2. Giải thích công dụng của dấu hai chấm trong những 
 đoạn trích sau:
a) Nhưng họ thách nặng quá: nguyên tiền mặt phải một 
 trăm đồng bạc, lại còn cau, còn rượu .. cả cưới nữa thì 
 mất đến cứng hai trăm bạc. (Nam Cao, Lão Hạc)
b) Tôi không ngờ Dế Choắt nói với tôi một câu như thế 
 này:
 - Thôi, tôi ốm yếu quá rồi chết cũng được. Nhưng trước 
 khi nhắm mắt tôi khuyên anh: ở đời mà có thói hung 
 hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn rồi 
 cũng mang vạ vào mình đấy. 
 (Tô Hoài, Dế mèn phiêu lưu kí) 
c) Rồi một ngày mưa rào. Mưa giăng giăng bốn phía. Có 
 quãng nắng xuyên xuống biển, óng ánh đủ màu: xanh 
 lá mạ, tím phớt, hồng, xanh biếc,
 (Vũ Tú Nam, Biển đẹp) 3. Có thể bỏ dấu hai chấm trong đoạn trích sau được 
 không ? Trong đoạn trích này, tác giả dùng dấu hai 
 chấm nhằm mục đích gì ?
Tiếng Việt có những đặc sắc của một thứ tiếng đẹp, một thứ 
 tiếng hay. Nói thế có nghĩa là nói rằng: tiếng Việt là một thứ 
 tiếng hài hòa về mặt âm hưởng, thanh điệu mà cũng rất tế 
 nhị, uyển chuyển trong cánh đặt câu. Nói thế cũng có nghĩa 
 là nói rằng: tiếng Việt có đầy đủ khả năng để diễn đạt tình 
 cảm,tư tưởng của người Việt Nam và để thoả mãn cho yêu 
 cầu của đời sống văn hoá nước nhà qua các thời kì lịch sử.
 (Đăng Thai Mai)
→ Có thể bỏ dấu hai chấm. Nhưng nghĩa của phần đặt 
 sau dấu hai chấm không được nhấn mạnh bằng. - Nếu viết lại là Phong Nha gồm: Động khô và Động 
 nước thì có thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc 
 đơn được không? Vì sao?
- Nếu viết Phong Nha gồm: Động khô và Động nước. 
 thì không thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc 
 đơn. Vì vế Động khô và Động nước không thể xem 
 là thành phần chú thích. 5. Bạn đó chép lại dấu ngoặc đơn sai. Vì dấu ngoặc 
 đơn bao giờ cũng đi từng cặp với nhau. Cần chép lại 
 đoạn văn của Thanh Tịnh như sau:
 Sau khi đọc xong mấy mươi tên đã viết sẵn trên mảnh 
 giấy lớn, ông đốc nhìn chúng tôi nói sẽ:
- Thế là các em được vào lớp năm. Các em phải gắng 
 học để thầy mẹ được vui lòng và để thầy dạy các em 
 được sung sướng. Các em đã nghe chưa? (Các em 
 đều nghe nhưng không em nào dám trả lời. Cũng 
 may đã có một tiếng dạ ran của phụ huynh đáp lại).
→ Phần được đánh dấu bằng dấu ngoặc đơn là một bộ 
 phận của câu, gọi là phần phụ giải thích. BÀI VIẾT THAM KHẢO
Chưa bao giờ vấn đề dân số và kế hoạch hóa gia đình 
 lại trở thành mối quan tâm hàng đầu của nhân loại 
 như bây giờ. Sự bùng nổ dân số đã kéo theo nhiều 
 hệ lụy: nghèo đói, lạc hậu, kinh tế chậm phát triển, 
 giáo dục không được đầu tư Nếu con người không 
 nhanh chóng kiểm soát tỉ lệ sinh thì chẳng bao lâu 
 nữa (theo Thái An trong bài “Bài toán dân số”): “ 
 mỗi con người trên trái đất này chỉ còn diện tích một 
 hạt thóc”. Và hạn chế gia tăng dân số là con đường 
 tồn tại của chính loài người. CẢM ƠN VÀ CHÚC SỨC KHỎE
 QUÍ THẦY CÔ
 CHÚC CÁC EM HỌC GIỎI