Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Bài: Nghĩa tường minh và hàm ý

 Nghĩa tường minh và hàm ý 
 1 Tìm hàm ý trong truyện cười dân gian sau:
 Xin nước lạnh
 Chủ nhà dọn cơm đãi khách, mang thiếu một đôi 
đũa. Ai nấy đều cầm đũa mời nhau, còn người khách 
không có đũa đứng dậy nói với chủ nhà rằng:
 - Cho tôi xin một chén nước lạnh.
 Chủ nhà hỏi: 
 - Hả, để làm gì vậy?
 - Để rửa tay cho sạch mà bốc đồ ăn.
 3 Ghi nhớ : (SGK trang 75)
- Nghĩa tường minh là phần thông báo 
được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong 
câu.
- Hàm ý là phần thông báo tuy không 
được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong 
câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ 
ấy.
 5 Bài tập 1:Đọc lại đoạn trích sau:
 - Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
 Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười 
nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, 
tay cầm một cài làn. Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng 
đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
 - Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại 
bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới 
trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và 
quay vội đi.” 
( Trích “Lặng lẽ Sa Pa” - Nguyễn Thành Long)
 7 Bài tập 2: SGK/ 75
Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau:
 Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội họa và cô 
 gái:
 - Đây, tôi giới thiệu với anh một họa sĩ lão 
 thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. 
 Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước 
 chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra 
 cái món chè pha nước mưa thơm như nước 
 hoa của Yên Sơn nhà anh.
 Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ SaPa
 9 11 Bài tập 4: SGK/ 76 : Câu in đậm 
- Hà nắng gớm về nào
 → Câu đánh trống lảng
- Tôi thấy người ta đồn
 → Câu nói dở dang
 → Cả hai câu không chứa hàm ý
 13