Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 18: Xưng hô trong hội thoại

 Tiết 18
XƯNG HÔ TRONG HỘI THOẠI 2. Nối nội dung ở cột A với nội dung ở cột B để có được 
nhận định đúng về các phương châm hội thoại?
 Cột A Cột B
1. Phương châm a. Nói ngắn gọn, rành mạch, tránh 
 về lượng cách nói mơ hồ.
2. Phương châm b. Khi nói cần tế nhị và tôn trọng 
 người khác.
về chất
3. Phương châm c. Nội dung lời nói đáp ứng đúng yêu 
 cầu giao tiếp, không thiếu, không 
quan hệ thừa.
4. Phương châm d. Không nói những điều mà mình 
cách thức không tin là đúng hay không có bằng 
 chứng xác thực
5.Phươngchâm 
 e. Nói vào đúng đề tài giao tiếp, tránh 
lịch sự nói lạc đề. Kiểm tra bài cũ:
 4.Nêu nguyên nhân của việc không tuân thủ các phương châm 
 hội thoại?
Nguyên nhân:
+ Người nói vô ý, vụng về, thiếu văn hoá trong giao tiếp.
+ Người nói phải ưu tiên cho một phương châm hội thoại hoặc 
một yêu cầu khác quan trọng hơn.
+ Người nói muốn gây sự chú ý, để người nghe hiểu câu nói 
theo một hàm ý nào đó. Phân loại :Từ ngữ dùng để xưng hô trong tiếng Việt
*Đại từ nhân xưng quen thuộc:
 Ngôi trong giao tiếp Đại từ quen thuộc
 Số ít Số nhiều
 Ngôi thứ nhất: người nói
 tôi, ta , tớ... chúng tôi, chúng ta, 
 chúng tớ...
 Ngôi thứ hai: người nghe mày, mi.... chúng mày, bọn mi...
 Ngôi thứ ba: người, vật nó, hắn... chúng nó, họ...
 được nói đến
 +Thân thuộc : bố ,mẹ,chú, bác, cô, dì, cậu, mợ ,anh, chị, ông,
 bà,con, em
*Từ xưng hô theo
 +Chức vị : giám đốc, thủ trưởng ,chủ tịch, bí thư, tổ trưởng,
 quan hệ xã hội 
 sếp, lớp trưởng ...
 +Nghề nghiệp : ca sĩ, nhà văn, nhà báo ,hoạ sĩ...
 +...
 +Suồng sã : mày – tao ; ông ,bà – tôi...
*Từ ngữ xưng hô theo +Thân mật : mình,tớ - cậu,bạn ,anh,chị - em...
quan hệ tình cảm : +Trang trọng : quý vị, quý ông , quý bà ...
 +... Từ xưng hô trong tiếng Anh
 Ngôi Số ít Số nhiều
 Ngôi I I we
 Ngôi II You You
 Ngôi He, she, it they
 III
Bài tập 1/sgk-39 : Nhận xét từ xưng hô trong lời mời dự đám cưới :
 “ Ngày mai chúng ta làm lễ thành hôn, mời thầy đến dự.”
 =>Sự nhầm lẫn khôi hài: Chúng ta : Gồm người nói + người nghe → Ngôi gộp
=>Sửa : Chúng tôi,chúng em: Chỉ có người nói, không có người nghe → Ngôi trừ
Trong tiếng Việt có sự phân biệt giữa phương tiện xưng hô chỉ:ngôi gộp, ngôi trừ
 → Hệ thống từ ngữ xưng hô trong tiếng Việt rất phong phú,tinh tế Tiết 18 :
 A.Lí thuyết : Từ ngữ xưng hô và 
 Bt :Xác định từ ngữ xưng hô trong hai đoạn trích. 
 việc vận dụng từ ngữ xưng hô
 Giải thích ?
1.Phân tích ngữ liệu :
 Đoạn Dế Choắt Dế Mèn
 - Hệ thống từ ngữ xưng hô trong tiếng 
Việt rất phong phú,tinh tế, Đoạn Em - anh Ta – chú mày
giàu sắc thái biểu cảm (a) →Yếu thế, nhún →Kiêu căng, hách 
 nhường dịch
 →bất bình đẳng
 Đoạn Tôi - anh Tôi - anh
 (b) →bạn →bạn
 →bình đẳng
 Tình huống giao tiếp thay đổi, vị 
 thế của hai nhân vật có sự thay 
 đổi=>Thay đổi cách xưng hô Tiết 18 :
 A.Lí thuyết : Từ ngữ xưng hô và việc vận dụng từ ngữ xưng hô
B.Luyện tập : BT 1/sgk/39
 BT 3 /sgk/40 : Phân tích cách dùng từ xưng hô 
Đoạn trích:
 Đứa bé nghe tiếng rao, bỗng dưng cất tiếng nói: “Mẹ ra mời sứ giả vào đây.”.Sứ giả 
vào, đứa bé bảo: “Ông về tâu với vua sắm cho ta một con ngựa sắt, một cái roi sắt và một tấm 
áo giáp sắt, ta sẽ phá tan lũ giặc này” 
 (Thánh Gióng)
 * Với mẹ: Gọi người sinh ra mình là “mẹ”=> Cách gọi thông thường
 *Với Sứ giả: “Ông – ta” : biểu hiện về một cậu bé có dấu hiệu kì lạ, khác thường
 BT 4/ sgk / 40 :Phân tích cách dùng từ xưng hô và thái độ của người nói Tiết 18 :
 A.Lí thuyết : Từ ngữ xưng hô và việc vận dụng từ ngữ xưng hô
B.Luyện tập : BT 1/sgk/39
 BT 3 /sgk/40 : Phân tích cách dùng từ xưng hô 
 BT 4/ sgk / 40 :Phân tích cách dùng từ xưng hô và thái độ của người nói
 BT 5/sgk/40 :Phân tích cách dùng từ xưng hô của Bác Hồ :
 Đọc bản “Tuyên ngôn Độc lập” đến nửa chừng,Bác dừng lại và bỗng hỏi:
 -Tôi nói , đồng bào nghe rõ không?
 Một triệu con người cùng đáp ,tiếng vang như sấm:
 -Co...o... ó...!
 Từ giây phút đó ,Bác cùng với cả biển người đã hoà làm một 
 (Những năm tháng không thể nào quên)
* “Tôi” – “đồng bào” :Tạo cho người nghe cảm giác gần gũi thân 
thiết ,không có khoảng cách , đánh dấu bước ngoặt trong quan hệ 
giữa lãnh tụ và nhân dân =>thể hiện quan hệ dân chủ trong chế độ 
mới.