Đề tài Trình bày những hiểu biết về tập tính tự vệ và tấn công. Cho ví dụ minh họa

 TRƯỜNG ĐẠI HỌC SU PHẠM TP.HCM
 KHOA SINH HỌC
 Đề 7: 
 Trình bày những hiểu biết về tập 
 tính tự vệ và tấn công. 
 Cho ví dụ minh họa 
Lớp: Sinh LT Bình Dương 2010. Niên Khóa 2010 - 2012 NỘI DUNG
I/ Khái niệm tập tính học động vật
II/ Các loại tập tính
III/ Một số tập tính phổ biến ở động vật
IV/ Tập tính tự vệ và tấn công
 1. Đặc điểm
 2. Cơ sở thần kinh của tập tính
 3. Tác dụng
 4. Ứng dụng I.Khái niệm
1. Hiện tượng
 Một đàn ngỗng mới 
 nở đi theo ngỗng mẹ 
 và những con ngỗng 
 mới nở từ lò ấp chạy 
 ra theo người “chủ 
 lò”. Vì đó là hình 
 ảnh đầu tiên mà 
 chúng nhìn thấy khi 
 vừa ra khỏi vỏ. I.Khái niệm
1. Hiện tượng II. Các loại tập tính
 Dựa vào đặc điểm của các tập tính động vật có thể phân 
 biệt thành:
1.Tập tính bẩm sinh: Là loại tập tính mà ngay từ khi sinh 
 ra đã có, không cần qua học hỏi và rèn luyện, mang 
 tính bản năng, được di truyền từ bố mẹ, không thay đổi 
 và không chịu ảnh hưởng của điều kiện và hoàn cảnh 
 sống, chúng được quyết định bởi nhân tố di truyền.
2.Tập tính học được: Là loại tập tính được hình thành 
 tronh quá trình sống của cá thể. Ở những nhóm động 
 vật càng cao, càng tiến hóa, loại tập tính học được đó 
 càng nhiều và càng phức tạp.
3.Tập tính hổn hợp: Còn gọi là tập tính bẩm sinh học 
 được. Đây là loại tập tính trung gian giữa 2 loại tập tính 
 nêu trên. IV/ Tập tính tự vệ và tấn công
1. Đặc điểm:
- Là tập tính bẩm sinh đối với động vật có hệ 
thần kinh chưa phát triển
- Là tập tính học được đối với động vật có hệ 
thần kinh phát triển
- Tập tính tự vệ và tấn công ở mỗi loài là khác nhau IV/ Tập tính tự vệ và tấn công
 3. Tác dụng: 
 giúp động vật 
 - Lẫn trốn kẻ thù để tránh bị tiêu diệt
 - Chống lại kẻ thù để bảo vệ nơi ở và nguồn 
 thức ăn cũng như tránh bị tiêu diệt.
 - Bắt mồi 
Sau đây là một số ví dụ minh họa 
 Tập tính tự vệ và tấn công 3.1.1 TỰ VỆ KIỂU NGỤY TRANG BỌ QUE GAI
- Hòa lẫn hoàn hảo với lá quăn mà nó ở trên đó. Vật 
 săn mồi không thể nhận ra chừng nào nó còn giả 
 bộ cây gai ở đó. BẬC THẦY NGỤY TRANG
 BƯỚM BẬC THẦY NGỤY TRANG
 TẮC KÈ BẬC THẦY NGỤY TRANG
CHÂU CHẤU
 NHỆN 3.1.2.CÁC KIỂU TỰ VỆ KHÁC
 CON CUA
- Khi bị đe dọa, con 
 cua đưa những cái 
 chân ở phía sau lên, 
 vẫy và bật những cái 
 càng khỏe mạnh để 
 cảnh cáo BỌ NHẢY
- Chân sau dài và khỏe 
 như chân ếch, nó 
 dùng để nhảy xa kẻ 
 săn mồi. THẰN LẰN
- Không nhanh nhẹn nhưng vẫn 
 tồn tại được là nhờ đuôi dài, 
 mầu nhiệm:
+ Khi gặp kẻ thù, thằn lằn vừa bỏ 
 chạy vừa cắt bỏ lại chuỗi đuôi 
 dài ngoe nguẩy, nhầm đánh lừa 
 kẻ thù đó là con mồi , trong khi 
 đó thằn lằn đã chạy thoát.
+ Khi gặp kẻ thù, cơ đuôi đột 
 ngột co mạnh, làm 1 trong các 
 đốt sống đuôi rời ra. Sau đó từ 
 các đốt sống bị tổn thương sẽ 
 mọc lại chiếc đuôi mới CON SAM
- Tự vệ bằng đuôi: khi 
 gặp kẻ thù nó nằm úp 
 dưới đáy biển, chổng 
 ngược chiếc đuôi dài, 
 nhọn cứng ( giống 
 chiếc bàn chông) về 
 phía kẻ thù CÁ ĐUỐI
- Tự vệ bằng đuôi:
+ Khi gặp kẻ thù nó 
 nằm vùi mình dưới 
 cát, chỉ để hở mắt và 
 gốc đuôi ra ngoài, 
 đuôi dài như chiếc 
 roi, trên đó mọc 
 nham nhở những 
 chiếc gai độc nhọn 
 hoắc. Khi bị tấn 
 công cá quất đuôi 
 mạnh. Loài thú có túi Châu Mỹ
• Loài thú có túi sống chủ yếu trên cây với bộ lông 
 rậm, mõm dài và đuôi không có lông. Chúng có tên 
 opossum, có nghĩa là chơi trò giả chết. Đó cũng là 
 cách tự vệ đặc biệt của nó. 
 Loài vật này sinh sống chủ yếu từ Canada tới nước 
 Costa Rica. Bình thường, chúng vẫn có những phản 
 ứng khi gặp nguy hiểm giống như các loài thú có túi 
 khác như: kêu rít lên, cào cấu và nhe răng. Nếu tình 
 thế nguy hiểm hơn, chúng có thể cắn ác ý. Tuy nhiên, 
 nếu mọi cố gắng đều thất bại, tình thế trở nên cực kì 
 nguy hiểm, chúng sẽ thực hiện "kế hoạch B" của 
 mình: giả chết. Loài thú có túi Châu Mỹ
• Hầu hết các loài ăn thịt đều thích giết ngay con 
 mồi của mình, còn không có hứng thú với những 
 con vật đã chết. Chính điều này cứu sống con thú 
 gặm nhậm này khỏi cái chết. Tuy nhiên, đây 
 không phải là hành động giả điệu của nó, mà là 
 một phản ứng tâm lý với hoàn cảnh gây căng 
 thẳng cao độ. Nó rơi vào trạng thái hôn mê trong 
 khoảng vài giờ, chỉ tỉnh lại sau khi kẻ thù đã bỏ 
 đi. Chưa ai có thể giải thích điều bí ẩn này của cơ 
 thể chúng. Vượn cáo Tây Phi
• Đúng như tên gọi, loài vượn cáo chỉ tìm thấy ở 
 các khu rừng nhiệt đới ở châu Phi. Chúng là một 
 loài vật bé nhỏ, trông giống như họ hàng loài gấu 
 sống trên cây. Nhưng sự thực là chúng thuộc họ 
 linh trưởng. 
 Vượn cáo là loài thú sống về đêm, thức ăn chủ 
 yếu là nhựa cây, hoa quả và các loài động vật nhỏ. 
 Vì di chuyển chậm chạp, các loài ăn thịt dễ dàng 
 đe dọa mạng sống của chúng. Vì vậy, chúng có 
 một cách tự vệ rất đặc biệt. Tê tê Tê tê 
Tê tê có thể cuộn mình thành quả bóng và 
 lăn trốn rất nhanh. Tatu
Cuộn mình như quả bóng da, không một 
khe hở cho kẻ thù là cách tự vệ của tatu. Tatu
Trông tatu giống như một con vật 
 mặc áo giáp vàng. Nhím có mào
Loài nhím 
có mào có 
thể gây chết 
kẻ thù bằng 
cách đâm 
lông vào kẻ 
thù. Nhím có mào
• Những chiếc lông nhím rất dễ gãy. Khi chúng đi 
 vào cơ thể kẻ thù, những cái ngạnh nhỏ ở phía 
 đầu lông cắm sâu vào vết thương của kẻ thù. 
 Nhiều con vật đã bị chết từ do bị nhiễm trùng từ 
 những vết thương như vậy. Nguy hiểm hơn, khi 
 những cái lông cứng chọc sâu vào thịt, chúng phá 
 hoại các mạch máu và cả nội tạng. 
• Có nhiều trường hợp, loài nhím này bị rơi từ trên 
 cây và bị chính lông của mình chọc vào người. 
 Nhưng nhờ có chất kháng sinh trong máu, chúng 
 không Lưỡng cư
• Lưỡng cư có nhiều kẻ thù trong động vật 
 Có xương từ cá đến thú và động vật 
 Không xương sống (nhện độc, bò cạp, rết 
 ...). Sự tự vệ của chúng thường có tính 
 chất thụ động, chúng chạy trốn kẻ thù và 
 tìm nơi ẩn nấp.Ví dụ cóc bùn khi gặp nguy 
 hiểm dùng chân sau đào một cái lỗ trong 
 vài phút rồi trốn dưới đó. Lưỡng cư
Nhiều loài có màu sắc mang tính chất tự vệ rõ rệt. 
Nhái bám sống trên thân cây có màu vàng đất hay 
màu nâu (hót cổ). Các loài bám trên lá cây thường 
có màu xanh (chàng hiu). Nhái bám nhỏ 
(Philautus) dễ lẫn trong đám địa y. Nhiều loài ếch 
có vết đen trên thân làm ngụy trang những bộ 
phận chủ yếu của con vật. (mắt, đùi, ống chân...). 
Cóc thường dễ lẫn với đám đất. Nhiều loài lưỡng 
cư có thể thay đổi màu sắc cho phù hợp với môi 
trường (ếch, nhái, chàng hiu...). Một số loài lưỡng 
cư khác có màu sắc sặc sỡ, có tính chất báo hiệu, 
mặt bụng của cá cóc Tam Ðảo có màu da cam, 
cóc tía (Bombina) khi gặp nguy hiểm, chúng cong 
lưng, nằm ngửa để lộ phần da dưới bụng có màu 
sắc sặc sỡ để kẻ thù phải sợ. Lưỡng cư
- Một số loài lưỡng cư cỡ lớn khi bị tấn công đã 
tìm cách cắn lại (Amphiuma), có loài phát ra tiếng 
kêu. Vũ khi tự vệ lợi hại nhất của lưỡng cư là các 
tuyến da tiết ra chất độc. Một số tuyến độc rõ ràng 
phân tán hay tập trung thành các khối tuyến để 
bảo vệ các nơi trọng yếu của cơ thể như ở đầu. 
Thông thường chất độc kích thích màng nhầy của 
miệng kẻ thù làm cho chúng không dám tấn công 
liên tiếp. Chất độc của cóc tiêm vào chim thú sẽ 
làm ngừng hô hấp và liệt cơ. Nọc của cóc Bufo 
marima làm chết chó khi cắn phải con vật. Ðặc 
biệt ếch độc Nam Mỹ có nhựa rất độc, các thợ săn 
Colombia dùng để tẩm tên, có thể giết chết khỉ 
lớn hoặc báo. CAÙCH TÖÏ VEÄ CUÛA RAÉN
➢ Moät soá raén khoâng ñoäc laïi coù maøu saéc töông töï nhö raén 
ñoäc ñeå traùnh ñöôïc keû thuø vaø ñöôïc baûo veä. Động vật sống bày đàn
Đối với những loài động vật hình thức sống bày 
đàn Tự vệ là hình thức các loài động vật sống 
thành bày đàn với nhau, tập trung lại với nhau để 
tự vệ, chống lại kẻ thù, Như các đàn trâu rừng, đàn 
ngựa vằn, đàn linh dương, đàn hươu trong các 
đàn này cũng có sự phân công rõ ràng giữa các 
con trong đàn. Con đực đầu đàn đi đầu, còn các 
đực khỏe mạnh thì đi bên ngoài để bảo vệ cả đàn, 
có thể tấn công lại kẻ thù hoặc chỉ là hình thức tự 
vệ khi có kẻ thù đến, còn những con cái, con non, 
con già yếu thì ở trong vòng bảo vệ của những con 
đực bên ngoài. 3.2/ TẤN CÔNG
 BẠCH TUỘC
- Có những vòi dài, 
 chứa nọc độc.
- Nó có thể thay đổi 
 màu sắc để hòa mình 
 vào môi trường xung 
 quanh. Động vật sống bày đàn Các loài sư tử, loài linh cẩu thường tụ tập 
thành đàn một vài con một để săn mồi dễ dàng 
hơn. Trong cuộc săn mồi có sự phân công rất rõ 
ràng. Như ở sư tử một đàn có con đầu đàn 
thường là con đực to, khỏe, nhanh nhẹn Linh cẩu săn mồi Các loài chim
 ➢ Chim troáng coù tính 
 saân si haùu ñaù ñeå ñaùnh 
 ñuoåi keû thuø ra khoûi 
 laõnh ñòa cuûa mình Các loài rắn
Raén taán coâng moài baèng mieäng, sau khi giöõ chaët con moài, raén 
duøng thaân cuoán eùp laøm con moài maát khaû naêng cöû ñoäng vaø hoâ 
haáp, sau ñoù môùi tìm caùch nuoát.Nhöõng raén coù noïc ñoäc sau khi 
caén moài, ñôïi moài bò teâ lieät hoaøn toaøn chuùng môùi nuoát chöûng. 4. Ứng dụng của tập tính tự vệ và tấn công
-Bảo vệ mùa 
màng Con người
Tập tính tự vệ và tấn công ở con người rất 
phức tạp vì con người biết vận dụng kinh 
nghiệm của mình. Biết sáng tạo và có khả 
năng chế tạo công cụ. Vì vậy con người 
có rất nhiều hình thức tự vệ và tấn công. Săn bắt các loài thú Kieán ñoû laø loaøi coân 
truøng soáng quaàn theå, 
nhöõng ngöôøi troàng 
mía naém ñöôïc taäp 
tính sinh hoaït cuûa 
chuùng, ñaõ nuoâi vaø 
gaây gioáng kieán ñoû 
thaønh coâng, cung 
caáp ñoäi quaân caän veä 
ngaøy caøng ñoâng cho 
vöôøn mía. 4. Ứng dụng của tập tính tự vệ và tấn công
 Cá vòi 
 Ôû vuøng bieàn nhieät ñôùi vaø oân ñôùi coù 
 moät loaøi caù raát ñaëc bieät, treâ ñaàu caù coù 
 moät chieác voøi meàm nhö voøi ñæa neân 
 ñöôïc goïi laø “caù voøi”. 4. Ứng dụng của tập tính tự vệ và tấn công
 Cá vòi 
Vì voøi cuûa caù voøi coù söùc huùt raát maïnh 
neân cö daân ôû moät soá nöôùc goïi caù voøi laø 
löôõi caâu soáng, töùc laø duøng caùi voøi ñeå caâu 
caùc loaøi caù khaùc. 4. Ứng dụng của tập tính tự vệ và tấn công
 Öùng duïng trong an ninh quoác phoøng Choù nghieäp vuï
khoâng nhöõng tìm
ra thuû phaïm, maø
coøn nhaän bieát
ñöôïc ñöôøng ñi,
phaùn ñoaùn ñöôïc
tình hình, ñaùnh
hôi ñöôïc daáu
chaân cuûa ñòch ñeå
baùm theo truy
kích 4. Ứng dụng của tập tính tự vệ và tấn công
 Xöông soï cuûa caù muõi teân coù keát caáu
 töông ñoái chaët cheõ laïi gaén lieàn vôùi phaàn
 goác cuûa muõi teân khieán cho caùmuõi teân coù
 theå chòu ñöïng ñöôïc löïc xung kích raát
 maïnh
 Keát caáu naøy ñaõ ñöôïc caùc nhaø khoa hoïc
 hoïc taäp , öùng duïng khi thieát keá cheá taïo
 phi thuyeàn vuõ truï. Caùc giaùc quan 
nhö: thính giaùc, xuùc 
giaùc cuõng raát nhaïy 
beùn chæ moät tieáng 
ñoäng kheõ cuûa con 
moài meøo cuõng deã 
daøng phaùt hieän, 
meøo coøn duøng muõi 
ñaùnh hôi phaùt hieän 
ra choã aån naáp cuûa 
chuoät,