Giáo án phụ đạo môn Ngữ văn Lớp 9 - Tuần 10+11

 TUẦN 10 – TIẾT 1+2
 Ngày dạy: 26/10/13
 ÔN LUYỆN CÁCH VIẾT ĐOẠN VĂN
A- MỤC TIÊU CẦN ĐẠT 
Cñng cè kh¸i niÖm vÒ do¹n v¨n vµ c¸c c¸ch tr×nh bµy néi dung ®o¹n v¨n... tõ ®ã 
viÕt ®­îc ®o¹n v¨n theo yªu cÇu.
- NhËn diÖn ®­îc tõng ®o¹n v¨n vµ kÕt cÊu cña tõng ®o¹n v¨n
- Cã kÜ n¨ng x©y dùng ®o¹n v¨n.
- Rèn kĩ năng viết đoạn để nâng cao chất lượng cho phần tạo lập văn bản của HS 
B – NỘI DUNG GIẢNG DẠY 
I/ Khái niệm đoạn văn.
 1. Về nội dung.
 Đoạn văn diễn đạt tương đối trọn vẹn một ý.
 2. Về hình thức.
Đoạn văn là phần văn bản:
 + Bắt đầu từ chữ viết hoa lùi vào đầu dòng.
 + Kết thúc là một dấu chấm xuống dòng.
 + Đoạn có một hoặc do nhiều câu liên kết tạo thành.
 3. Các câu trong văn bản.
 a, Câu mở đoạn.
 Là câu nêu vấn đề.
 b, Câu khai triển đoạn.
 Là câu phát triển ý được nêu ở câu mở đoạn.
 c, Câu kết đoạn.
 Là câu khép lại vấn đề.
 d, Câu chủ đề.
 Là câu mang ý chính của toàn đoạn. Vị trí của câu chủ đề tùy thuộc vào kết cấu 
của đoạn.
II/ Đoạn nghị luận.
 1, Khái niệm.
 Đoạn văn nghị là một phần của văn bản nghị luận.
 Văn bản nghị luận là văn bản được viết ra nhằm xác lập cho người đọc (Người 
nghe) một tư tưởng, một quan điểm.
 2, Các yếu tố chính trong bài văn nghị luận.
 Muốn xây dựng bài văn nghị luận cần phải xác lập các yếu tố:
 a, Luận điểm.
 1 Phan Tòng cầm quân rồi hy sinh, đầu còn đội khăn tang (1). Hồ Huân Nghiệp 
lúc sắp bị hành hình mới có thì giờ nghĩ đến mẹ già (2). Phan Đình Phùng đành 
nuốt giận khi biết giặc và tay sai đốt nhà, đào mả và khủng bố gia đình thân thuộc 
của mình (3). Cha già, mẹ yếu, vợ dại, con thơ gánh gia đình rất nặng mà Cao 
Thắng cứ bỏ đi cứu nước rồi chết (4).
(Lịch sử văn học Việt Nam)
Câu chủ đề ẩn: Lòng yêu nước của dân tộc ta.
d, Đoạn tổng- phân- hợp.
 d1, Khái niệm.
 Đoạn tổng- phân- hợp là đoạn nghị luận có cách triển khai ý từ luận điểm suy ra 
các luận cứ, rồi từ các luận cứ khẳng định lại luận điểm. Qua mỗi bước vấn đề 
được nâng cao hơn.
 - Mẫu đoạn hỗn hợp liên tục (Gồm có nhiều câu và nhiều kiểu quan hệ ý nghĩa 
kết hợp với nhau không theo trật tự).
 d2, Ví dụ minh họa 1.
 Tiếng Việt chúng ta rất đẹp, đẹp như thế nào đó là điều khó nói (1). Chúng ta 
không thể nói tiếng ta đẹp như thế nào, cũng như ta không thể nào phân tích cái 
đẹp của ánh sáng, của thiên nhiên (2). Nhưng đối với chúng ta là người Việt Nam, 
chúng ta cảm thấy thưởng thức một cách tự nhiên cái đẹp của tiếng ta, tiếng nói 
của quần chúng nhân dân trong ca dao và dân ca, lời văn của các nhà văn lớn (3). 
Có lẽ tiếng Việt của chúng ta đẹp, bởi vì tâm hồn của người Việt Nam ta rất đẹp, 
bởi vì đời sống, cuộc đấu tranh của nhân dân ta từ trước tới nay là cao quý, là vĩ 
đại, nghĩa là rất đẹp (4). (Phạm Văn Đồng)
 - Mẫu đoạn hỗn hợp gián đoạn.
 Ví dụ minh họa 2.
 Trước hết, ta có thể chia từ tiếng Việt thành hai bộ phận khác nhau: Những từ 
tình thái và những từ phi tình thái (1). Những từ tình thái là những từ không có ý 
nghĩa từ vựng cũng không có ý nghĩa ngữ pháp, không có quan hệ ngữ pháp với 
bất cứ từ nào trong câu (2). Ví dụ: Ôi chao, eo ôi, à, a, cơ mà...vv (3). Những từ 
phi tình thái là những từ có ý nghĩa từ vựng hay ý nghĩa ngữ pháp nhất định, có 
quan hệ ngữ pháp với các từ khác trong cụm từ (4). Ví dụ: Học, học trò, nó, 
với...vv (5).
 Phân tích: Câu 1 là câu mở đoạn cũng là câu chủ đề. Câu 2 là câu định nghĩa 
từ tình thái. Câu 3 là câu nêu ví dụ từ tình thái. Câu 4 là câu định nghĩa từ phi tình 
thái, câu này không có quan hệ ý nghĩa với câu 3 đứng trước nó, câu này có quan 
hệ song hành với câu 2. Câu 5 nêu định nghĩa từ phi tình thái.
e, Đoạn móc xích.
 3 Hå ChÝ Minh ®· tù nguyÖn chän lèi sèng v« cïng gi¶n dÞ.
- Lèi sèng cña B¸c lµ sù kÕ thõa vµ ph¸t huy nh÷ng nÐt cao ®Ñp cña nh÷ng nhµ v¨n 
ho¸ d©n téc, c¸ch sèng cña B¸c gîi ta nhí ®Õn c¸ch sèng cña c¸c vÞ hiÒn triÕt trong 
lÞch sö nh­ NguyÔn Tr·i, NguyÔn BØnh Khiªm : “ Thu ¨n m¨ng tróc, ®«ng ¨n gi¸- 
Xu©n t¾m hå sen, h¹ t¾m ao” .ë B¸c vµ hä ®Òu mang vÎ ®Ñp cña lèi sèng gi¶n dÞ thanh 
cao; víi Hå Chñ TÞch lèi sèng cña Ng­êi cßn lµ sù g¾n bã sÎ chia khã kh¨n gian khæ 
cïng nh©n d©n.
 * §o¹n v¨n mÉu :
 C¸ch sèng cña B¸c gîi cho ta nhí ®Õn c¸ch sèng cña c¸c vÞ hiÒn triÕt trong 
lÞch sö. MÆc dï ë c­¬ng vÞ l·nh ®¹o cao nhÊt cña §¶ng vµ Nhµ n­íc nh­ng Chñ 
tÞch HCM cã mét lèi sèng v« cïng gi¶n dÞ : N¬i ë vµ lµm viÖc nhá bÐ, ®¬n s¬ méc 
m¹c : ChØ vµi phßng nhá, lµ n¬i tiÕp kh¸ch, häp Bé ChÝnh trÞ . Trang phôc hÕt søc gi¶n 
dÞ: QuÇn ¸o bµ ba n©u, ¸o trÊn thñ, dÐp lèp th« s¬. ¡n uèng ®¹m b¹c víi nh÷ng mãn ¨n 
d©n d·, b×nh dÞ. C¸ch sèng gi¶n dÞ, ®¹m b¹c cña Chñ TÞch Hå ChÝ minh l¹i v« cïng 
thanh cao, sang träng . Bëi v× ®ã kh«ng ph¶i lµ lèi sèng kh¾c khæ cña nh÷ng con ng­êi tù 
vui trong c¶nh nghÌo khã, còng kh«ng ph¶i lµ c¸ch tù thÇn th¸nh ho¸, tù lµm cho kh¸c 
®êi, h¬n ®êi mµ ®ã lµ mét c¸ch sèng cã v¨n ho¸ ®· trë thµnh mét quan niÖm thÈm mÜ: 
c¸i ®Ñp lµ sù gi¶n dÞ, tù nhiªn. Lèi sèng cña B¸c lµ sù kÕ thõa vµ ph¸t huy nh÷ng nÐt cao 
®Ñp cña nh÷ng nhµ v¨n ho¸ d©n téc, c¸ch sèng Êy cña B¸c gîi ta nhí ®Õn c¸ch sèng cña 
c¸c vÞ hiÒn triÕt trong lÞch sö nh­ NguyÔn Tr·i, NguyÔn BØnh Khiªm : “ Thu ¨n m¨ng 
tróc, ®«ng ¨n gi¸- Xu©n t¾m hå sen, h¹ t¾m ao” .ë B¸c vµ hä ®Òu mang vÎ ®Ñp cña lèi 
sèng gi¶n dÞ mµ thanh cao, sang träng; víi Hå Chñ TÞch lèi sèng cña Ng­êi cßn lµ sù 
g¾n bã sÎ chia khã kh¨n gian khæ cïng nh©n d©n.
§Ò 2 : ( Lớp khá giỏi)
ViÕt ®o¹n v¨n ng¾n ( kho¶ng 15 - 17 dßng ) theo phÐp lËp luËn diÔn dÞch víi c©u 
chñ ®Ò sau : Vò N­¬ng lµ mét ng­êi phô n÷ mét d¹ thuû chung víi chång vµ hÕt 
lßng vun ®¾p h¹nh phóc gia ®×nh.
Gîi ý : §o¹n v¨n cÇn nªu râ :
- Vò N­¬ng lµ mét ng­êi phô n÷ mét d¹ thuû chung víi chång : nµng lu«n gi÷ g×n 
khu«n phÐp, kh«ng bao giê lµm diÒu thÊt tiÕt. Chång ra trËn, ngµy th¸ng nhí mong 
, chê ®îi chång trë vÒ b×nh an...
- HÕt lßng vun ®¾p h¹nh phóc gia ®×nh : BiÓu hiÖn trong sèng gia ®×nh b×nh 
th­êng, trong thêi gian vî chång xa c¸ch, khi bÞ chång nghi oan ®¸nh ®Ëp tµn 
nhÉn, m¾ng nhiÕc thËm tÖ vµ khi ®· sang mét thÕ gií kh¸c.
* §o¹n v¨n mÉu :
 Vò N­¬ng lµ mét ng­êi phô n÷ mét d¹ thuû chung víi chång vµ hÕt lßng vun 
®¾p h¹nh phóc gia ®×nh. NhËn thøc ®­îc vÞ trÝ cña ng­êi vî, ng­êi phô n÷ trong 
 5 TUẦN 11- TIẾT 3- 4
 Ngày dạy : 02/11/13
 ÔN LUYỆN CÁCH VIẾT BÀI VĂN TỰ SỰ 
A- Mục đích yêu cầu :
- Củng cố kiến thức viết văn tự sự cho HS 
- Rèn luyện các đề viết bài văn tự sự cho HS trong chương trình lớp 9 kì 1 
B- Nội dung giảng dạy 
 I. TÓM TẮT KIẾN THỨC CƠ BẢN
 - Khái niệm tự sự: là trình bày một chuỗi các sự việc, từ sự việc này dẫn đến 
sự việc kia và dẫn đến một kết thúc, thể hiện một ý nghĩa. 
 - Tóm tắt văn bản tự sự là dùng lời văn của mình trình bày một cách ngắn 
gọn nội dung chính (sự việc tiêu biểu và nhân vật quan trọng) của văn bản đó.
 - Cần đọc kĩ đề, hiểu đúng chủ đề văn bản, xác định nội dung cần tóm tắt; sắp 
xếp các nội dung ấy theo một thứ tự hợp lí sau đó viết thành một văn bản tóm tắt.
 - Trong văn bản tự sự, sự miêu tả cụ thể chi tiết về cảnh vật, nhân vật và sự việc 
có tác dụng làm cho câu chuyện trở nên hấp dẫn, gợi cảm. Qua đó, giúp học sinh 
thấy được vai trò của yếu tố miêu tả hành động, sự việc, cảnh vật và con người 
trong văn bản tự sự.
 - Nghị luận là nêu lý lẽ, dẫn chứng để bảo vệ một quan điểm, tư tưởng (luận 
điểm) nào đó.
 - Vai trò, ý nghĩa của yếu tố nghị luận trong văn bản tự sự: để người đọc, người 
nghe phải suy ngẫm về một vấn đề nào đó.
 - Phương thức nghị luận: dùng lý lẽ, lô gích, phán đoán... nhằm làm sáng tỏ một 
ý kiến, một quan điểm, tư tưởng nào đó.
 - Dấu hiệu và đặc điểm của yếu tố nghị luận trong văn bản tự sự:
 + Nghị luận thực chất là các cuộc đối thoại (đối thoại với người hoặc với chính 
mình)
 +Dùng nhiều câu khẳng dịnh và phủ định, câu có tác dụng mệnh đề hô ứng như: 
nếu...thì, chẳng những....mà còn....
 + Dùng nhiều từ có tính chất lập luận như: tại sao, thật vậy, tuy thế...
 - Đối thoại, độc thoai, độc thoại nội tâm là những hình thức quan trọng để thể 
hiện nhân vật trong văn bản tự sự.
+ Đối thoại là hình thức đối đáp, trò chuyện giữa hai hoặc nhiều người. Trong văn 
bản tự sự, đối thoại được thể hiện bằng cách gạch đầu dòng ở đầu lời trao và lời 
đáp (mỗi lượt lời là một lần gạch đầu dòng)
 7 Buổi sáng hôm ấy, đã quá trễ giờ đến lớp, tôi rất sợ bị quở mắng, càng sợ vì 
thầy Ha-men đã dặn trước rằng thầy sẽ hỏi bài chúng tôi về các phân từ mà tôi 
chẳng thuộc lấy một chữ. Tôi thoáng nghĩ hay là trốn học và rong chơi ngoài đồng 
nội.
 (An-phông-xơ-Đô-đê, Buổi học cuối cùng).
+ Mở bài bằng hồi tưởng:
 Hằng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những 
đám mây bàng bạc, lòng tôi lại nao nức những kỉ niệm mơn man của buổi tựu 
trường.
 (Thanh Tịnh, Tôi đi học).
III- Hướng dẫn học sinh viết các đoạn thân bài cần xác định các hình thức 
như sau:
+ Đoạn văn xây dựng sự việc : sự việc trong văn tự sự là chuỗi sự việc xảy ra 
trong thời gian, địa điểm cụ thể, do nhân vật cụ thể thực hiện, có nguyên nhân, 
diễn biến, kết quả...Sự việc trong văn tự sự phải được sắp xếp theo một trình tự 
diễn biến hợp lý, sao cho thể hiện được tư tưởng mà người kể muốn biểu đạt. Vì 
vậy khi viết đoạn văn xây dựng sự việc cần biết cách chọn sự vệc chính, sự việc 
phụ và biết sắp xếp các sự việc ấy theo một trình tự hợp lý
 - Đoạn văn xây dựng nhân vật : Nhân vật trong văn tự sự là người thực hiện các 
sự việc và là người thể hiện trong văn bản. Một tác phẩm tự sự có nhân vật chính 
và nhân vật phụ. Nhân vật chính đóng vai trò chủ yếu trong việc thể hiện của tác 
phẩm. Nhân vật phụ chỉ giúp nhân vật chính hoạt động. Nhân vật được thể hiện 
qua các mặt: tên gọi, ngoại hình, lai lịch, tính nết, hành động, tâm trạng...
- Đoạn văn miêu tả ngoại hình: cần chú ý chọn những chi tiết tiêu biểu để miêu 
tả nhằm mục đích góp phần nổi bật đặc trưng nhân vật, cần tránh sa vào văn miêu 
tả. 
 VD: Cô không đẹp, chỉ xinh thôi. Và tính cô cũng như tuổi cô còn trẻ con lắm. 
Thấy khách hàng nói một câu bông đùa cô đã tưởng người ta chọc ghẹo mình, díu 
đôi lông mày lại và ngoe nguẩy cái mình. Khách trông thấy chỉ cười. 
+ Đoạn văn miêu tả tính cách: cần chú ý đến nội tâm của nhân vật, đặt trong 
mối quan hệ với các nhân vật khác qua cái nhìn và nhận xét của người kể chuyện.
VD: Tôi ngồi trên đệm xe, đùi áp vào đùi mẹ tôi, đầu ngả vào cánh tay mẹ tôi, tôi 
thấy những cảm giác ấm áp đã bao lâu mất đi bỗng lại mơn man khắp da thịt. Hơi 
quần áo mẹ tôi và nhữg hơi thở ở khuôn miệng xinh xắn nhai trầu phả ra lúc đó 
thơm tho lạ thường.
 (Nguyên Hồng – Những ngày thơ ấu)
 9 3. Kết đoạn:
 - Suy nghĩ của em về sự việc đó. Liên hệ bản thân.
 Đề 2:
 Hãy tóm tắt truyện ngắn "Chiếc lược ngà" (Nguyễn Quang Sáng) bằng một 
đoạn văn (từ 10 đến 12 dòng) 
 * Gợi ý: 
 - Trước khi chuẩn bị đi tập kết, anh Ba cùng anh Sáu về thăm gia đình, nhưng 
suốt ba ngày đêm ở nhà, bé Thu, con gái anh nhất định không chịu nhận anh Sáu là 
ba của mình. Mặc dù anh đã tìm hết cách để chứng minh. Khi biết sự thật thì đã tới 
lúc anh Sáu phải lên đường. Ở khu căn cứ, anh dồn hết sức làm chiếc lược ngà 
tặng con gái. Nhưng trong một trận càn, anh đã hi sinh. Trước lúc nhắm mắt, anh 
còn kịp trao cây lược cho người bạn, với lời hứa sẽ trao tận tay cho bé Thu.
Đề 3: Xác định yếu tố nghị luận trong đoạn văn sau:
 Một học sinh xấu tính
 Trong lớp chúng tôi có một đứa rất khó chịu, đó là Phran-ti. Tôi ghét thằng 
này vì nó là một đứa rất xấu bụng. Khi thấy một ông bố nào đấy đến nhờ thấy giáo 
khiển trách con mình là nó mừng rỡ. Khi có người khóc là nó cười. Nó run sợ 
trước mặt Ga-rô-nê, nhưng lại đánh cậu bé thợ nề không đủ sức tự vệ. Nó hành hạ 
Grốt-xi, cậu bé bị liệt một cánh tay, chế giễu Prê- cốt-xi mà mọi người đều nể, 
nhạo báng cả Rô- bét- ti, cậu học sinh lớp hai đi phải chống nạng vì đã cứu một em 
bé. Nó khiêu khích những người yếu nhất, và khi đánh nhau thì nó hăng máu, trở 
nên hung tợn, cố chơi những miếng rất hiểm độc.
 Có một cái gì làm cho người ta ghê tởm ở cái trán thấp ấy, trong cái nhìn vẩn 
đục ấy, được che giấu dưới cái mũ có lưỡi trai bằng vải dầu [...]. Sách, vở, sổ tay 
của nó đều giây mực bê bết rách nát và bẩn thỉu; thước kẻ thì như có răng cưa, 
ngòi bút thì toè ra, móng tay thì cắn bằng mồm, quần áo thì bị rách tứ tung trong 
những lúc đánh nhau...
 ( Ét- môn-đô-đơ- A-mi-xi, Những tấm lòng cao cả)
Gợi ý:
- Yếu tố nghị luận: chứng minh
- Vấn đề nghị luận: những thói xấu của Phran-ti
- Chứng minh vấn đề: lần lượt nêu ra các ví dụ cụ thể biểu hiện những thói xấu của 
Phran-ti: từ tâm lý, tính cách, ngôn ngữ, hành động... đến ăn mặc, quần áo, sách 
vở.
II. Dạng đề từ 5 đến 7 điểm
 Đề 1: Tóm tắt văn bản: "Chuyện người con gái Nam Xương" của Nguyễn Dữ.
 Gợi ý: Các sự việc chính trong truyện để viết thành văn bản như sau:
 11